« فعالیت های سیاسی - نظامی مسیحیان و رقابت قدرتها در غرب آذربایجان » (1914م-1918

مقاله حاضر در چارچوب جنگ اول جهانی، برای نخستین بار به بررسی تحرکات و فعالیت­های سیاسی نظامی قوای مسلح مسیحی در آذربایجان و به­ویژه در ارومیه می­پردازد. و با تکیه بر معتبرترین منابع و شواهد و با روش تحلیلی توصیفی ضمن پرداختن به زمینه­ها و دلایل شکل­گیری این نیرو و اهداف آن، در تلاش است روشن سازد که تشکیلات مسیحی چه ماهیتی داشت.حامیان آنان کدام­ها بودند و با چه اهدافی به همکاری با مسیحیان می­پرداختند. این مقاله نشان می­دهد برخلاف ایده­ای که قوای مسیحی از سازماندهی قوا و اهداف مورد نظر خود داشتند، فعالیت­های آنان جزئی از دغدغه تاریخی بریتانیا درخصوص حفظ هندوستان بود. اگرچه آسوری­ها اهداف خاص خود را دنبال می­کردند اما با کشته شدن مارشیمون به­دست سمکو، برنامه­های آنها به­طور کامل دچار شکست شد. درواقع، انگلیسی­ها که با خروج روس­ها از جبهه­های جنگ درنتیجة انقلاب اکتبر تنها مانده بودند، می­بایست برای جلوگیری از پیشروی قوای ترک و آلمانی به سوی هند در شمال غرب ایران و قفقاز خطوط دفاعی تشکیل می­دادند. انگلیسی­ها دیگر کشورهای متفق را نیز درگیر برنامه­های خود کردند. کاپیتان گریسی به دنبال به­کارگیری قوای مسیحی در دفاع از مرزهای شمال غرب ایران باعث شد قوای انگلیسی خود را به قفقاز برسانند و به مقابله با پیشروی­های دشمن شتافتند. تلاش­های بریتانیا و مسیحیان برای جلوگیری از پیشروی عثمانی­ها اگرچه به پیروزی نینجامید اما با پایان یافتن جنگ، قوای عثمانی نیز بهره­ای از پیروزی­های خود نگرفتند. در این میان مسیحیان بودند که هزینة حفظ منافع انگلیس را پرداختند و برای همیشه آواره و بی خانمان شدند.